شوک چیست و چگونه از آن می‌توانید برای راستی‌آزمایی خودتان استفاده کنید؟

به طور حتم هیچ شیشه‌ای تا زمانی که واقعا به زمین نخورد ثابت نمی‌کند که نشکن، ضد سرقت یا ضد گلوله است. همین مورد در مورد انسان هم کاملا صادق است. اگر نمی‌دانید چرا باید این مقاله را بخوانید در پاراگراف آخر به شما توضیح خواهم داد.

به عنوان مثال فردی که ادعا می‌کند خوش اخلاق و دیر جوش است در شرایطی که در یک تیم کاری، یک جمع خانوادگی آرام و شاد و یک جمع دوستانه قرار دارد که پرانرژی و مثبت است تمایزی با دیگران نخواهد داشت. یک فرد مدعی ساده زیستی در شرایطی که پول زیادی ندارد فرصتی هم برای تجمل‌گرایی و ریخت و پاش ندارد. به همین ترتیب فردی که در زمان ثروت مدعی بخشندگی است تا زمانی که فقیر نشود مشخص نمی‌شود واقعا تا چه حد می‌تواند از خودگذشتگی نشان بدهد. تصویری که از شخصیت افراد در اینستاگرام می‌بینیم از آن‌جا که بریده لحظات خوب و آرام فرد هستند واقعا ظرفیت این را ندارند که ویژگی‌های شخصیتی فرد در زندگی واقعی‌اش را نشان دهند.

نظریه شوک چیست؟

شوک یک شرایط آزمایشی ناپایدار برای راستی آزمایی افراد ایجاد می‌کند که نشان می‌دهد یک رفتار برحسب عادت انجام می‌شود یا به عنوان یک روحیه در فرد ثبات پیدا کرده است. معمولا رفتاری که در شرایط ناپایدار همچنان باقی می‌ماند براساس باورهای قلبی فرد است و از این طریق می‌توان به باورهای واقعی یک فرد نیز پی برد.

نظریه شوک می‌گوید زمانی که نیاز به راستی آزمایی یک واقعیت در مورد یک فرد داریم می‌توانیم با تغییر ناگهانی شرایط برای آن فرد و ایجاد ناپایداری موقت و نامطلوب، بررسی کنیم که آیا فرد یا افراد مورد مطالعه همچنان پایداری رفتاری خود را در شرایط نامطلوب حفظ می‌کنند یا خیر؟ همچنین براساس موضوع مورد مطالعه و شرایط ناپایدار ایجاد شده می‌توانیم به روحیات واقعی و باورهای عمیق ذهنی یک فرد پی ببریم.

آیا همه می‌توانند از این روش برای راستی آزمایی افراد استفاده کنند؟

پاسخ من به طور قاطع خیر است. از این روش تنها باید توسط یک روان‌درمانگر متخصص استفاده شود که با جمع‌آوری اطلاعات اولیه در مورد یک فرد می‌داند چگونه باید شرایط ناپایدار لازم را ایجاد کرد و سپس چگونه باید مجددا فرد یا افراد مورد مطالعه را به شرایط پایدار بازگرداند. در صورتی که ایجاد شوک توسط افراد غیر متخصص انجام شود می‌تواند به یک فرد و روابط بین فردی با او آسیب جدی وارد کند.

عوارض پدیده شوک چیست؟

اولین عوارض شوک متوجه فرد مورد مطالعه است. شوک می‌تواند موجب شود فرد مورد مطالعه دیگر نتواند به شرایط پایدار قبلی باز گردد و آسیب ناشی از شوک وارد شده او را برای همیشه در شرایط جدیدی قرار دهد که دیگر قادر نخواهد بود از مهارت‌ها و توانایی‌های قبلی خود به درستی استفاده کند. شوک می‌تواند موجب اختلال در سیستم تصمیم‌گیری و مدیریت افراد مورد مطالعه شود. همچنین شوک عمیق می‌تواند در برخی از افراد موجب ایجاد افسردگی، عدم عزت نفس، عدم اعتماد به نفس، حس نفرت، خشم، بی‌قراری و حتی سرخوردگی شود.

عوارض بعدی پدیده شوک شامل فردی است که شرایط ناپایدار را برای شوک ایجاد کرده است. در این حالت شوک می‌تواند برای همیشه روابط بین فردی او با فرد مورد مطالعه را تخریب کند و موجب ایجاد تنفر شود. در شرایط مطلوب‌تر ممکن است موجب کدورت و بی‌اعتمادی پایدار یا موقت در روابط بین فردی شود.

فواید شوک چیست؟

اکنون تصور کنید که می‌خواهیم میزان کنترل خشم را در یک فرد اندازه‌گیری کنیم. با جمع آوری اطلاعات اولیه در مورد آن فرد روشن می‌کنیم که از چه چیزهایی متنفر است و ممکن است او را عصبانی کند. روش معمول آن است که با مواجه کردن او با موارد تنفرش به صورت تدریجی اندازه گیری می‌کنیم که فرد مورد مطالعه با تشدید شرایط نامطلوب در چه مرحله‌ای ناکام می‌ماند. این به روان‌درمان‌گر کمک می‌کند درک کند که فرد بیمار به چه مدت معالجه و چه نوع تمرین‌هایی نیاز دارد. اما اگر این موضوع منشاء عمیق‌تر از رفتار داشته باشد نمی‌تواند در این شرایط خود را آشکار کند.

شوک می‌تواند با ایجاد شرایط ناپایدار و نامطلوب برای یک فرد میزان ظرفیت، استعدادها و باورهای عمیق او را آشکار کند. فیلم (2014)The Maze Runner براساس همین نظریه ساخته شده است که در آن تعدادی نوجوان در شرایط بسیار سخت و ناپایداری مورد مطالعه قرار می‌گیرند.

به عنوان مثال فردی که منشاء خشم و پرخاشگری او اتفاقات نامطلوب در دوران کودکی است یا فردی که به دلیل باور نادرست نسبت به یک موضوع از آن خشمگین می‌شود یا به دلیل تحلیل و برداشت نادرست نسبت به یک موضوع، واکنش پرخاشگرانه نشان می‌دهد با آزمایش تدریجی عمق بیماری خود را نشان نمی‌دهد.

به نظر می‌رسد در یک آزمایش ریسک پذیر می‌توان با قراردادن ناگهانی فرد در ناپایدارترین شرایط ممکن موجب شد پشتوانه عمیق یک رفتار، خود را نشان دهد.

شرایط لازم پیش از ایجاد شوک

1. روان درمانگر مطمئن شود که با روش‌های دیگر نمی‌توان عمق یک بیماری را اندازه‌گیری کرد
2. روان درمانگر مطمئن شود روحیات و ظرفیت فرد طاقت دریافت شوک و بازگشت مجدد به شرایط پایدار را دارد
3. روان درمانگر بتواند در صورت بروز مشکل فرد را از شرایط شوک خارج کرده و مجددا به شرایط مطلوب و پایدار بازگرداند
4. پیش از آزمایش به فرد اطلاع داده شود که قرار است در معرض یک آزمایش قرار بگیرد و فرد بیمار رضایت خود را اعلام نماید
5. حداکثر میزان شوک متناسب با سوابق فرد بیمار طراحی شود و از ایجاد فشار اضافی بر فرد که او را در حالت خلسه قرار می‌دهد اجتناب گردد

بازگرداندن فرد به پایداری بعد از شوک

در نهایت پس از انجام مطالعه و استخراج متریک‌های مورد نظر که محدوده بیماری را برای انتخاب بهترین درمان روشن می‌کند باید به فرد کمک کرد تا در شرایط پایدار قرار بگیرد سپس با شروع تمرین‌های درمانی و خودآگاه کردن مشکلات فرد به او کمک می‌کنیم بتواند میزان پایداری خود را در شرایط نامطلوب حفظ کند.

آیا ایجاد شوک می‌تواند به عنوان یک روش درمانی شناخته شود؟

به طور حتم شوک نیز مانند بسیاری از روش‌های تشخیص و درمان دیگر در مورد افراد خاص، بیماری خاص و شرایط معینی کاربرد دارد و نمی‌تواند به عنوان یک روش عمومی بر روی همه افراد صرف نظر از ملاحظاتی که روان‌درمان‌گر باید در نظر داشته باشد مورد استفاده قرار بگیرد. بسیاری از عمل‌های جراحی در علم پزشکی هم دقیقا مانند همین موضوع در روانشناسی هستند و برای عموم افراد تجویز نمی‌شوند. به عنوان مثال شیمی درمانی را در نظر بگیرید. آیا می‌توانید این درمان را بر روی فردی که سرماخوردگی دارد یا ناراحتی اعصاب دارد استفاده کنید؟ از سوی دیگر می‌توانید آن را به عنوان یک درمان شناخته شده در درمان سرطان انکار کنید؟ به همین ترتیب شوک هم در شرایط خاص خود می‌تواند مفید و در غیر آن می‌تواند کاملا مضر و حتی خطرناک باشد.

آیا از شوک می‌توانیم در وابط بین فردی و برای راستی آزمایی افراد استفاده کنیم؟

همانطور که متوجه شدید شوک یک روش تشخیص توسط روان درمانگر برای مطالعات عمیق روی فرد بیمار و دستیابی به داده‌هایی است که در تعیین بهترین روش درمان و طول مدت آن موثر است. بنابراین نباید از این روش برای راستی آزمایی در مورد افراد استفاده کنیم. این کار می‌تواند موجب آسیب زدن به فرد و روابط بین فردی خودمان با او شود. پس تلاش کنید در هر شرایطی از شوکه کردن افراد اجتناب کنید و موجب قرار گرفتن افراد در یک شرایط ناپایدار و ناگهانی نشوید.

آشنایی با شوک چه سودی به حال من دارد؟

اگر اکنون کمی به عقب برگردید و زندگی خودتان را مرور کنید می‌بینید در زندگی شما حوادثی وجود دارند که به طور ناگهانی با آن مواجه شدید و به اصطلاح غافلگیر یا شوکه شدید. در این شرایط می‌توانید دو رفتار متفاوت داشته باشید. اول اینکه خودتان را ببازید و همه چیز را از دست رفته بدانید و کاملا ناامید شود. دوم اینکه در این شرایط مانند یک روان‌درمانگر برای ارزیابی خود حقیقی‌تان در یک شرایط ناآرام و ناپایدار عمل کنید. اگر در چنین شرایطی قرار دارید اکنون وقت آن است که ببینید چقدر ادعاهایی که در مورد خودتان داشتید واقعیت دارد.